Niealimentacja stanowi przestępstwo polegające na uchylaniu się od wykonania obowiązku alimentacyjnego (art. 209 Kodeksu karnego). W pojęciu „uchylania się” zawarty jest zatem zawsze negatywny stosunek psychiczny sprawcy do świadczenia, sprawiający, że nie dopełnia on swojego obowiązku, mimo że ma obiektywną możliwość jego wykonania. Sam fakt niewypełniania obowiązku nie jest równoznaczny z uchylaniem się od jego spełnienia.

W praktyce należy zawsze zbadać przyczyny niewywiązywania się z obowiązku alimentacyjnego, które mogą mieć również charakter obiektywny i usprawiedliwiać sprawcę. O istnieniu po stronie sprawcy zamiaru uchylania się od obowiązku płacenia alimentów może świadczyć, np. porzucenie pracy po to, aby nie płacić alimentów, niepodejmowanie pracy zarobkowej pomimo istniejących ku temu warunków, zmiana miejsca pobytu w celu udaremnienia egzekucji alimentów, ukrywanie dochodów w celu niepłacenia należności alimentacyjnych.
 

Odpowiedzialność karna za niealimentację

Kodeks karny wyróżnia typ podstawowy (art. 209 § 1 kk) i typ kwalifikowany (art. 209 § 1a kk) przestępstwa niealimentacji. W każdym typie przestępstwa niealimentacji warunkiem ponoszenia odpowiedzialności karnej sprawcy jest stwierdzenie, że sprawca miał obowiązek świadczeń materialnych na rzecz rodziny lub innych osób na podstawie określonego co do wysokości orzeczenia sądowego, ugody zawartej przed sądem albo innym organem albo innej umowy, jeżeli łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące. W przypadku typu kwalifikowanego dodatkowym wymogiem ponoszenia odpowiedzialności karnej jest narażenie osoby uprawnionej do alimentów na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.

Ustawodawca wprowadza zatem dwa odrębne mierniki czasowe uchylania się od płacenia alimentów. Pierwszy przypadek, i zdecydowanie najczęściej spotykany w praktyce, dotyczy całkowitego zaprzestania lub jedynie częściowego spełniania świadczenia okresowego. W sytuacji, gdy na sprawcę nałożono obowiązek alimentacyjny w wysokości 1000 złotych miesięcznie, znamiona przestępstwa zostaną wyczerpane po upływie 3 miesięcy, jeśli obowiązek alimentacyjny nie będzie w ogóle realizowany. Natomiast przy częściowym spełnianiu świadczenia, tj. gdy sprawca wpłacałby jedynie po 500 złotych miesięcznie, znamiona przestępstwa zostaną spełnione po 6 miesiącach, gdyż równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych wynosi 3000 złotych (500 zł x 6 miesięcy).

Drugi przypadek dotyczy świadczeń innych niż okresowe i dotyczy to sytuacji ich całkowitej spłaty. Jeżeli realizacja świadczenia alimentacyjnego nie nastąpi wcześniej niż przed upływem 3 miesięcy po wyznaczonym terminie, sprawca musi się liczyć z odpowiedzialnością karną.

PRZYKŁAD nr 1
Sąd zobowiązał Adama Nowaka do uiszczania alimentów na rzecz jego małoletniego dziecka w kwocie 1000 złotych miesięcznie, płatnych do rąk matki dziecka do 10. dnia każdego miesiąca. Adam Nowak nie zapłacił alimentów za ostatnie trzy miesiące – jego zadłużenie wynosi 3000 złotych. Prokurator przedstawił Adamowi Nowakowi zarzut popełnienia przestępstwa niealimentacji.

PRZYKŁAD nr 2
Sąd zobowiązał Andrzeja Kowalskiego do uiszczania alimentów na rzecz jego małoletniego dziecka w kwocie 1000 złotych miesięcznie, płatnych do rąk matki dziecka do 10. dnia każdego miesiąca. Andrzej Kowalski realizował obowiązek alimentacyjny przez ostatnie 6 miesięcy tylko częściowo – w kwocie po 500 złotych miesięcznie – jego zadłużenie wynosi zatem 3000 złotych. Prokurator przedstawił Andrzejowi Kowalskiemu zarzut popełnienia przestępstwa niealimentacji.
 

Kary za niepłacenie alimentów

Przestępstwo niealimentacji zarówno w typie podstawowym zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku, natomiast w typie kwalifikowanym zagrożone jest karą grzywny, ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 2 lat. Oba typy przestępstw są co do zasady ściganym z oskarżenia publicznego na wniosek pokrzywdzonego, organu pomocy społecznej lub organu podejmującego działania wobec dłużnika alimentacyjnego (art. 209 § 2 kk). Natomiast jeśli pokrzywdzonemu przyznano odpowiednie świadczenia rodzinne albo świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskuteczności egzekucji alimentów, ściganie odbywa się z urzędu (art. 209 § 3 kk).
 

Niealimentacja – wyłączenie karalności

Sprawca przestępstwa niealimentacji nie podlega karze w typie podstawowym (art. 209 § 1 kk), który nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego uiścił w całości zaległe alimenty. Sąd odstępuje od wymierzenia kary, jeżeli nie później niż przed upływem 30 dni od dnia pierwszego przesłuchania w charakterze podejrzanego sprawca przestępstwa niealimentacji w typie kwalifikowanym (art. 209 § 1a kk) uiścił w całości zaległe świadczenia, chyba że wina i społeczna szkodliwość czynu przemawiają przeciwko odstąpieniu od wymierzenia kary.
 

Pomoc prawna – niealimentacja

Jeżeli masz trudności z uzyskaniem należnych alimentów albo stoisz pod zarzutem popełnienia przestępstwa niealimentacji, pomoc adwokata może okazać się niezbędna. Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej, skontaktuj się z Kancelarią.