Odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie, a zatem wykonanie kary lub środka zabezpieczającego, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie stanowi formę rekompensaty pieniężnej za szkodę lub krzywdę doznaną przez osobę niewątpliwie niesłusznie pozbawioną wolności. W tym przypadku odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje od Skarbu Państwa.
 

Komu i kiedy przysługuje odszkodowanie?

Odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne skazanie przysługuje oskarżonemu (właściwie pokrzywdzonemu), który w wyniku wznowienia postępowania, kasacji lub skargi nadzwyczajnej został uniewinniony lub skazany na łagodniejszą karę, a wykonano już wobec niego całość lub część kary, której nie powinien był ponieść. Prawo do odszkodowania i zadośćuczynienia przez pokrzywdzonego powstaje również w związku z niesłusznym zastosowaniem wobec niego środka zabezpieczającego, np. pobytu w zakładzie psychiatrycznym.

Odszkodowanie i zadośćuczynienie przysługuje również w wypadku niewątpliwie niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania. Za niewątpliwie niesłuszne uznać należy każde tymczasowe aresztowanie oskarżonego (podejrzanego), który ostatecznie (prawomocnie) został uniewinniony, umorzono w stosunku do niego postępowanie, także warunkowo, sąd odstąpił od wymierzenia kary, nastąpiło skazanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania, wymierzona została tylko kara niezwiązana z pozbawieniem wolności lub środek karny, a także gdy wymierzona została kara pozbawienia wolności w wysokości niższej niż okres tymczasowego stosowania aresztowania – odszkodowanie dotyczy stosowania tymczasowego aresztowania w czasie stanowiącym różnicę między tymi okresami.

Z kolei niewątpliwa niesłuszność zatrzymania osoby zachodzi, gdy brak jest podstaw faktycznych zatrzymania, ale także wtedy, gdy zatrzymanie jest stosowane bez istotnej potrzeby procesowej.

Odszkodowanie lub zadośćuczynienie nie przysługuje temu, kto w zamiarze wprowadzenia w błąd sądu lub organu ścigania złożył fałszywe zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa lub fałszywe wyjaśnienie i spowodował tym niekorzystne dla siebie orzeczenie w przedmiocie skazania, tymczasowego aresztowania, zastosowania środka zabezpieczającego albo zatrzymanie.
 

Jak ubiegać się o odszkodowanie?

Osoba niesłusznie pozbawiona wolności, aby ubiegać się o odszkodowanie lub zadośćuczynienie, powinna złożyć odpowiedni wniosek. Wniosek należy zgłosić w sądzie okręgowym, w którego okręgu wydano orzeczenie w pierwszej instancji. W przypadku niesłusznego tymczasowego aresztowania lub zatrzymania wniosek należy złożyć do sądu okręgowego właściwego ze względu na miejsce, w którym nastąpiło zwolnienie tymczasowo aresztowanego lub zatrzymanego.

Złożenie wniosku jest możliwe przez rok od daty uprawomocnienia się orzeczenia dającego podstawę do odszkodowania i zadośćuczynienia, w wypadku tymczasowego aresztowania – przez rok od daty uprawomocnienia się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, w razie zaś zatrzymania – przez rok od daty zwolnienia.
 

Jak wyliczyć wysokość odszkodowania?

Wysokość odszkodowania i zadośćuczynienia za niesłuszne skazanie, tymczasowe aresztowanie lub zatrzymanie nie jest stała i zależy od indywidualnych okoliczności sprawy.

Wysokość zadośćuczynienia określa się na podstawie kryteriów niematerialnych, polegających na ocenie stopnia negatywnych przeżyć, których doznała osoba pokrzywdzona. Przy określaniu wysokości zadośćuczynienia za doznaną krzywdę należy również uwzględnić długość okresu pozbawienia wolności i warunki, w jakich taka osoba pokrzywdzona przebywała. Warto też wziąć pod uwagę możliwy ostracyzm społeczny i negatywne reakcje otoczenia po opuszczeniu aresztu śledczego lub zakładu karnego.

Z kolei wysokość odszkodowania ustalana jest w oparciu o kryteria materialne, np. faktycznie utracone zarobki. Analiza szkody materialnej obejmuje również porównanie stanu majątkowego osoby pokrzywdzonej przed pozbawieniem wolności i po wykonaniu całości lub części kary, której pokrzywdzony nie powinien był ponieść. W celu potwierdzenia poniesienia strat majątkowych konieczne jest przedłożenie sądowi dokumentów, np. zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia, czy też dokumentów potwierdzających dochody z działalności gospodarczej przed pozbawieniem wolności itp.

Wykazanie szkody niematerialnej, zwłaszcza szkody psychicznej, bywa szczególnie trudne, ponieważ opiera się przede wszystkim na subiektywnych odczuciach osoby pokrzywdzonej, co często uniemożliwia przedłożenie konkretnych dowodów. Dlatego tak ważne jest, aby wniosek o zadośćuczynienie i odszkodowanie został przygotowany w sposób kompleksowy i profesjonalny.
 

Pomoc adwokata – odszkodowanie i zadośćuczynienie

Jeśli zostałeś niesłusznie skazany, tymczasowo aresztowany lub zatrzymany, skorzystaj z pomocy adwokata i skontaktuj się z Kancelarią. Profesjonalna pomoc prawna odgrywa kluczową rolę w skutecznym dochodzeniu odszkodowania i zadośćuczynienia. Pamiętaj, że doświadczenie prawnika pozwala na precyzyjne oszacowanie wysokości roszczeń, przedstawienie odpowiednich dowodów oraz skuteczną argumentację przed sądem. Wsparcie adwokata zwiększa szanse na uzyskanie wysokiej rekompensaty, adekwatnej do rozmiaru doznanej krzywdy, uwzględniającej nie tylko cierpienia psychiczne, ale również negatywne skutki dla życia osobistego i zawodowego.