Wznowienie postępowania karnego pozwala na ponowne rozpatrzenie sprawy karnej, w której zapadło już prawomocne orzeczenie. Procedurę można wszcząć w przypadkach wyjątkowych, gdy pojawią się nowe dowody lub okoliczności, które mogą podważyć wcześniejsze orzeczenie.
Kiedy można wznowić postępowanie karne?
Przesłanki wznowienia postępowania karnego są precyzyjnie opisane i z uwagi na wyjątkowość możliwości przełamywania prawomocności wyroku obejmują jedynie najpoważniejsze przypadki.
Po pierwsze postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem sądu wznawia się, jeżeli w związku z postępowaniem dopuszczono się przestępstwa, a istnieje uzasadniona podstawa do przyjęcia, że mogło to mieć wpływ na treść orzeczenia (art. 540 § 1 pkt 1 kpk). Przestępstwo to musi być ustalone prawomocnym wyrokiem skazującym. W tym wypadku wniosek o wznowienie powinien wskazywać wyrok skazujący lub inne orzeczenie zapadłe w postępowaniu karnym. Przestępstwami stanowiącymi podstawę wznowienia mogą być np. fałszywe zeznania, opinia, tłumaczenia lub oświadczenia (art. 233 kk), wpływanie przemocą lub groźbą bezprawną na czynności urzędowe sądu (art. 232 kk).
Po drugie postępowanie zakończone prawomocnym orzeczeniem sądu wznawia się, jeżeli po wydaniu orzeczenia ujawnią się nowe fakty lub dowody wskazujące na to, że:
W tym wypadku dla wznowienia postępowania karnego konieczne jest wykazanie nowych faktów i dowodów, które wiarygodnie podważają prawdziwość dokonanych istotnych ustaleń faktycznych i zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, iż po wznowieniu postępowania zapadnie orzeczenie odmienne od orzeczenia poprzedniego. Nowymi faktami lub dowodami mogą być tylko fakty (dowody) nieznane dotąd sądowi oraz stronom, przez co należy rozumieć nie tylko nieznane przedtem sądowi i stronom źródło dowodu (np. świadek, biegły), lecz także nieznany sądowi i stronom środek dowodowy (np. zeznanie świadka).
Inne przesłanki wznowienia postępowania karnego
Z innych przesłanek wznowieniowych kodeks wymienia wznowienie postępowania na korzyść strony jeżeli Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego zostało wydane orzeczenie, jak również, gdy potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską. Wznowienie nie może nastąpić na niekorzyść oskarżonego.
Postępowanie sądowe można również wznowić, jeżeli skazany co do którego zastosowano przepis art. 60 § 3 lub 4 kk lub art. 36 § 3 kks (tzw. mały świadek koronny), nie potwierdził w postępowaniu karnym ujawnionych przez siebie informacji, jak również wtedy, gdy zachodzi okoliczność określona w art. 11 § 3 kpk (tzw. umorzenie absorpcyjne).
Postępowanie wznawia się z urzędu w razie ujawnienia tzw. bezwzględnych przyczyn odwoławczych z art. 439 § 1 kpk i to pod warunkiem, że nie były one dotąd przedmiotem rozpoznania w trybie kasacji. Wznowienie postępowania karnego z urzędu może nastąpić na korzyść bądź na niekorzyść oskarżonego, przy czym na korzyść oskarżonego tylko wtedy, gdy zachodzi jedna z okoliczności wyłączających postępowanie lub oskarżony w postępowaniu sądowym nie miał obrońcy w wypadkach określonych w art. 79 § 1 i 2 oraz art. 80 lub obrońca nie brał udziału w czynnościach, w których jego udział był obowiązkowy (art. 439 § 1 kpk pkt 9-11). Należy wiedzieć, że przepis nie przewiduje uprawnienia strony do złożenia wniosku o wznowienie postępowania z powołaniem się na art. 439 § 1 kpk. Strona może jedynie zasygnalizować sądowi istnienie takiego uchybienia, jednak to od sądu zależy wszczęcie postępowania o wznowienie postępowania karnego z urzędu.
Ponadto postępowanie sądowe zakończone prawomocnym orzeczeniem można wznowić na wniosek oskarżonego, złożony w terminie zawitym miesiąca od dnia, w którym dowiedział się o zapadłym wobec niego orzeczeniu, jeżeli sprawę rozpoznano pod nieobecność oskarżonego, któremu nie doręczono zawiadomienia o terminie posiedzenia lub rozprawy albo doręczono je w inny sposób niż osobiście, gdy wykaże on, że nie wiedział o terminie oraz o możliwości wydania orzeczenia pod jego nieobecność.
Terminy wznowienia postępowania karnego
Wznowienie postępowania na korzyść oskarżonego nie jest ograniczone żadnym terminem. Nie ma przeszkód, aby wznowić sprawę karną, nawet jeśli kara została wykonana, nastąpiło zatarcie skazania, udzielono aktu łaski albo wystąpiły okoliczności wyłączające ściganie lub uzasadniające zawieszenie postępowania. Wyjątek stanowi wznowienie postępowania z urzędu na niekorzyść oskarżonego, które może jednak nastąpić tylko w ciągu roku od uprawomocnienia się orzeczenia. Wyjątek stanowi również wspomniana wyżej sytuacja wydania orzeczenia i rozpoznania sprawy pod nieobecność oskarżonego, któremu nie doręczono zawiadomienia o terminie posiedzenia lub rozprawy albo doręczono je w inny sposób niż osobiście.
Jak wznowić postępowanie karne?
Wznowienie postępowania karnego może być wszczęte na wniosek strony lub z urzędu. Wniosek o wznowienie na korzyść może złożyć w razie śmierci skazanego osoba najbliższa. Ważnym aspektem jest tzw. przymus adwokacko-radcowski. Wniosek o wznowienie postępowania, jeśli nie pochodzi od prokuratora, musi być przygotowany i podpisany przez adwokata, radcę prawnego lub radcę Prokuratorii Generalnej RP.
Sprawy wznowienia postępowania rozpatruje sąd okręgowy, a jeśli postępowanie zakończyło się orzeczeniem sądu okręgowego, postępowanie prowadzi sąd apelacyjny. W przypadku wniosku dotyczącego wznowienia postępowania zakończonego wyrokiem sądu apelacyjnego lub Sądu Najwyższego, sprawę rozstrzyga Sąd Najwyższy. Sąd orzeka w składzie trzech sędziów.
Jeśli sąd oddali wniosek o wznowienie postępowania lub pozostawi go bez rozpoznania, można złożyć zażalenie, chyba że o decyzji tej orzekł już sąd apelacyjny lub Sąd Najwyższy. W przypadku wydania orzeczenia o wznowieniu postępowania, sąd uchyla wcześniejsze orzeczenie i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania przez właściwy sąd. W takim przypadku nie ma możliwości odwołania się od tej decyzji.
Jeśli sąd uchyli wcześniejsze orzeczenie, może też wydać wyrok uniewinniający albo umorzyć postępowanie, jeśli nowe dowody lub fakty wskazują na to, że orzeczenie to jest oczywiście niesłuszne. Od wyroku uniewinniającego albo umarzającego przysługuje środek odwoławczy, chyba że orzeczenia te zostały wydane przez Sąd Najwyższy.
Pomoc adwokata – wznowienie sprawy karnej
Wznowienie postępowania w sprawie karnej to wyjątkowy środek, dający szansę na ponowne rozpatrzenie sprawy i wyeliminowanie błędów sądowych. Wniosek o wznowienie postępowania wymaga jednak spełnienia ściśle określonych przesłanek i rzetelnego przygotowania wniosku. Zgodnie z przepisami postępowania karnego, do sporządzenia wniosku wymagana jest pomoc adwokata. Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej związanej ze wznowieniem postępowania karnego, zapraszam do kontaktu z Kancelarią.
