Zachowek, komu przysługuje i ile można zyskać

zachowek

Zachowek stanowi wyraz ochrony interesów majątkowych osób najbliższych spadkodawcy, którzy mogą żądać od spadkobiercy testamentowego zapłaty określonej części wartości udziału spadkowego, który przydałby im z mocy ustawy, gdyby spadkodawca nie sporządził testamentu. W uproszczeniu zachowek można nazwać swego rodzaju formą rekompensaty w przypadku, gdy spadkobierca ustawowy zostanie w testamencie pominięty przez spadkodawcę.
 

Komu należy się zachowek?

Do kręgu osób uprawnionych do zachowku należą zstępni, małżonek i rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku na podstawie ustawy, gdyby spadkodawca nie pozostawił testamentu. W przypadku zstępnych, czyli potomków spadkodawcy, brak jest ograniczenia stopnia pokrewieństwa, wobec czego w grę mogą wchodzić dzieci, wnuki, prawnuki itd. spadkodawcy. Pamiętać jednak należy, że zstępni, małżonek oraz rodzice spadkodawcy nabywają prawo do zachowku w tej samej kolejności, w jakiej są oni powołani do dziedziczenia z ustawy. To oznacza, że dopiero w przypadku braku zstępnych prawo do zachowku będzie służyć również rodzicom spadkodawcy.

Jednocześnie wskazać trzeba, że zachowek nie przysługuje tym osobom, wobec których nie doszłoby do dziedziczenia na podstawie ustawy, a więc osób, które spadek odrzuciły, zostały uznane za niegodne dziedziczenia, w drodze umowy ze spadkodawcą zrzekły się dziedziczenia lub zostały przez tego spadkodawcę wydziedziczone.
 

Wysokość zachowku

Podstawę ustalenia zachowku stanowi tzw. substrat zachowku, na który składa się czysta wartość spadku – aktywa spadku (np. mieszkanie, samochód) pomniejszone o jego pasywa (np. niespłacone przez zmarłego długi) powiększone dodatkowo o dokonane przez spadkodawcę darowizny i zapisy windykacyjne.

Znając substrat zachowku możemy obliczyć wysokość przysługującego roszczenia o zachowek. Zasadniczo zachowek wynosi połowę udziału spadkowego, który by przypadł danej osobie przy dziedziczeniu ustawowym. Jeśli jednak uprawniony do zachowku jest osobą trwale niezdolną do pracy albo jeśli uprawniony zstępny jest małoletni, to przysługuje mu wówczas 2/3 udziału spadkowego. Za moment decydujący o zakwalifikowaniu uprawnionego do zachowku jako małoletniego lub trwale niezdolnego do pracy uważa się z reguły chwilę otwarcia spadku, tj. chwilę śmierci spadkodawcy.

Małoletnim jest osoba, która nie ukończyła 18 lat, co wynika wprost z przepisów kodeksu cywilnego, natomiast oceny trwałej niezdolności do pracy dokonuje się przez pryzmat wieku czy niepełnosprawności uprawnionego, ewentualnie w oparciu o przepisy z zakresu ubezpieczeń społecznych.

PRZYKŁAD
Jan Kowalski zmarł sporządzając testament, w którym do całości spadku powołał swoją matkę Grażynę Kowalską. Jan Kowalski pozostawił żonę Marię Kowalską i małoletnią córkę Annę Kowalską.

Spadkodawca Jan Kowalski pozostawił w spadku mieszkanie o wartości 150.000 złotych (aktywa) oraz długi w wysokości 50.000 złotych (pasywa). Czysta wartość spadku wyniosła zatem 100.000 złotych. Gdyby Jan Kowalski nie sporządził testamentu, żona i córka dziedziczyłyby na podstawie ustawy w udziałach wynoszących po 1/2, czyli każda dziedziczyłaby majątek o wartości po 50.000 złotych.

Pominięcie w testamencie żony i córki powoduje, że należy im się zachowek. Żonie Marii Kowalskiej należy się zachowek wynoszący połowę udziału spadkowego, który przypadłby jej przy dziedziczeniu ustawowym (1/2 x 1/2 = 1/4), czyli 25.000 złotych, zaś małoletniej córce Annie Kowalskiej należy się zachowek w wysokości 2/3 udziału spadkowego, który przypadłby jej przy dziedziczeniu ustawowym (1/2 x 2/3 = 1/3), czyli 33.333 złotych.
 

Darowizna a zachowek

Co do zasady darowizny i zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny temu uprawnionemu zachowek. W przypadku darowizn uczynionych przez spadkodawcę na rzecz spadkobierców i uprawnionych do zachowku darowizny podlegają uwzględnieniu niezależnie od czasu ich dokonania.

Przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się jednak tzw. drobnych darowizn zwyczajowo przyjętych w danych stosunkach (np. upominków z okazji imienin, świąt, ślubu, jakichś sukcesów osobistych). Ponadto nie uwzględnia się darowizn uczynionych przez spadkodawcę na rzecz osób spoza kręgu spadkobierców lub uprawnionych do zachowku, ale tylko takich darowizn, które zostały uczynione przez spadkodawcę przed więcej niż dziesięciu laty, licząc wstecz od otwarcia spadku.

PRZYKŁAD
Jan Kowalski zmarł sporządzając testament, w którym do całości spadku powołał matkę Grażynę Kowalską. Spadkodawca Jan Kowalski pozostawił żonę Marię Kowalską i syna Andrzeja Kowalskiego. Czysta wartość spadku wyniosła 100.000 złotych. Jan Kowalski pięć lat przed śmiercią uczynił na rzecz syna Andrzeja Kowalskiego darowiznę w wysokości 20.000 złotych. Substrat zachowku wynosi zatem 120.000 złotych.

Wobec sporządzenia przez Jana Kowalskiego testamentu tej treści, żonie Marii Kowalskiej należy się zachowek wynoszący połowę udziału spadkowego, który przypadłby jej przy dziedziczeniu ustawowym (1/2 x 1/2 = 1/4), czyli 30.000 złotych, zaś synowi Andrzejowi Kowalskiemu należy się zachowek w wysokości 1/2 udziału spadkowego, który przypadłby mu przy dziedziczeniu ustawowym pomniejszony o 20.000 złotych uczynionej na jego rzecz przez spadkodawcę darowizny (1/2 x 1/2 = 1/4 – 20.000 złotych), czyli 10.000 złotych.
 

Termin przedawnienia zachowku

Roszczenia uprawnionego z tytułu zachowku przedawniają się w terminie 5 lat, liczonym od dnia ogłoszenia testamentu. Według niektórych poglądów szczególne okoliczności danego przypadku mogą jednak uzasadniać liczenie początku biegu terminu przedawnienia nie od ogłoszenia testamentu, lecz np. od chwili powzięcia przez uprawnionego wiedzy o wyłączeniu go w testamencie od dziedziczenia.

Popularne wyszukania:

adwokat prawo karne nekanie zachowek przedawnienie czy testament można podważyć prawo karne adwokat adwokat łódź sprawy karne adwokat turek stalking kk prawo karne łódź

2 thoughts on “Zachowek, komu przysługuje i ile można zyskać”

  • Pingback: Porady prawne przydatne przy sprawach spadkowych - | MonitorFX

Comments are closed.