Zatarcie skazania jest instytucją prawa karnego, która polega na usunięciu z rejestru skazanych informacji o skazaniu. Na skutek zatarcia, skazanie uznaje się za niebyłe, a wpis o skazaniu usuwa się z rejestru skazanych. Oznacza to wprowadzenie fikcji prawnej, że zarówno do skazania, jak i popełnienia przestępstwa, którego to skazanie dotyczyło, w ogóle nie doszło. Po zatarciu skazania dana osoba jest traktowana tak, jak gdyby nigdy nie była karana, w związku z czym może uzyskać i legitymować się zaświadczeniem o niekaralności.
Zatarcie skazania odgrywa kluczową rolę z perspektywy zatrudnienia, zwłaszcza w zawodach, gdzie wymagana jest niekaralność. Dla wielu osób stanowi to szansę na nowy start zawodowy, wolny od piętna przeszłości.
Kiedy następuje zatarcie skazania?
Wyróżnia się trzy rodzaje zatarcia skazania – zatarcie skazania z mocy prawa, w tym także na mocy ustawy amnestyjnej, zatarcie skazania zarządzone przez sąd na wniosek skazanego oraz zatarcie skazania na mocy ułaskawienia Prezydenta RP.
Zatarcie skazania z mocy prawa następuje automatycznie. Nie wymaga ono odrębnych decyzji sądu ani inicjatywy skazanego. W tym wypadku, to rodzaj orzeczonej kary determinuje okres, jaki musi upłynąć, aby skazanie uległo zatarciu. Bieg terminu do zatarcia skazania rozpoczyna się od momentu wykonania kary lub darowania kary albo przedawnienia jej wykonania. I tak w razie skazania na:
W tym miejscu należy wyodrębnić odrębną regułę zatarcia skazania przy skazaniu na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania. Zgodnie tym przepisem skazanie na karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania ulega zatarciu z mocy prawa wraz z upływem roku od zakończenia okresu próby.
Nie podlega zatarciu skazanie na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo przeciwko wolności seksualnej i obyczajności, jeżeli pokrzywdzony był małoletnim poniżej lat 15. Taki skazany przez całe życie będzie traktowany jako osoba karana.
Należy pamiętać, że jeżeli wobec skazanego orzeczono środek karny, przepadek lub środek kompensacyjny, zatarcie skazania nie może nastąpić przed jego wykonaniem, darowaniem albo przedawnieniem jego wykonania. Zatarcie skazania nie może też nastąpić przed wykonaniem środka zabezpieczającego. Dotyczy to zatarcia z mocy prawa, jak i na wniosek skazanego.
Kolejną ważną zasadą jest jednoczesne zatarcie wszystkich skazań. Zasada ta dotyczy sytuacji, gdy sprawcę skazano za dwa lub więcej niepozostających w zbiegu przestępstw, jak również jeżeli skazany po rozpoczęciu, lecz przed upływem okresu wymaganego do zatarcia skazania ponownie popełnił przestępstwo. Dopuszczalne jest wyłącznie jednoczesne zatarcie wszystkich takich skazań.
Jak uzyskać zatarcie skazania?
Najistotniejszą kwestią z punktu widzenia skazanego jest możliwość przyspieszenia procesu usunięcia wpisu z rejestru skazanych. Przed upływem okresu do zatarcia skazania z mocy prawa można bowiem złożyć wiosek o zatarcie skazania. W tym miejscu należy jednak zwrócić uwagę, że w obecnym stanie prawnym zatarcie skazania na wniosek dotyczy wyłącznie skazania na karę pozbawienia wolności. Nie ma prawnej możliwości wcześniejszego zatarcia skazania na wniosek skazanego w razie jego skazania na karę ograniczenia wolności albo grzywnę.
Zatarcie skazania na wniosek skazanego może nastąpić po upływie 5 lat, jeżeli wymierzona wobec skazanego kara pozbawienia wolności nie przekraczała 3 lat. Wyznaczona maksymalna granica 3 lat pozbawienia wolności odnosi się zarówno do kary łącznej, jak i kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa pozostające w zbiegu.
Warunkiem zatarcia skazania na mocy postanowienia sądu jest przestrzeganie przez skazanego porządku prawnego w okresie biegu terminu do zatarcia skazania z mocy prawa. Ustalenie przestrzegania porządku prawnego wymaga analizy akt sprawy i aktualnej karty karnej skazanego oraz zasięgnięcia informacji z Policji na temat naruszeń porządku prawnego, a także informacji na temat funkcjonowania skazanego w środowisku rodzinnym i lokalnym w drodze wywiadu środowiskowego.
Jak złożyć wniosek o zatarcie skazania?
Wniosek o zatarcie skazania należy złożyć do sądu, który wydał wyrok skazujący w pierwszej instancji. Jeżeli jednak w pierwszej instancji wyroki wydało kilka sądów, właściwy jest sąd, który jako ostatni wydał wyrok skazujący, przy czym gdy orzekały sądy różnego rzędu, właściwy jest sąd wyższego rzędu.
Wniosek o zatarcie skazania podlega opłacie sądowej w kwocie 45 złotych. Skazany może złożyć taki wniosek osobiście lub za pośrednictwem ustanowionego w tym celu obrońcy.
Postanowienie o zatarciu skazania zapada na posiedzeniu bez udziału stron. W przypadku decyzji odmownej skazanemu przysługuje zażalenie w terminie 7 dni od daty doręczenia orzeczenia. Skazany może ponawiać wniosek, jednak jeżeli ponowił taki wniosek przed upływem roku od wydania postanowienia o odmowie zatarcia, można pozostawić go bez rozpoznania.
Zatarcie skazania a wpis do rejestru skazanych
Zarządzenie zatarcia skazania obliguje sąd do zawiadomienia Krajowego Rejestru Karnego (KRK) o zmianach ewidencyjnych. Na tej podstawie usuwa się z rejestru dane osobowe skazanych. Należy podkreślić, że usunięcie wpisu o skazaniu z systemu informatycznego KRK jest czynnością faktyczną. Moment zatarcia skazania wyznacza uprawomocnienie się postanowienia sądu. Po zatarciu skazania można otrzymać zaświadczenie o niekaralności.
Pomoc adwokata – wniosek o zatarcie skazania
Złożenie skutecznego wniosku o zatarcie skazania jest szansą na rozpoczęcie nowego życia bez ograniczeń wynikających z przeszłości. Pamiętaj, że przygotowanie takiego wniosku wymaga dokładnej oceny sytuacji prawnej i faktycznej skazanego, dlatego warto skorzystać z pomocy adwokata. Jeśli potrzebujesz pomocy prawnej przy zatarciu skazania, skontaktuj się z Kancelarią.
