Zatrzymanie to środek przymusu stosowany w postępowaniu karnym. Fakt zatrzymania osoby może budzić wiele emocji i obaw, zarówno u osoby zatrzymanej, jak i jej bliskich. Warto wiedzieć, jakie prawa przysługują zatrzymanemu oraz jakie obowiązki ciążą na organach ścigania. W tym artykule wyjaśniamy najważniejsze kwestie dotyczące zatrzymania, podpowiadamy, jak można się bronić oraz dlaczego warto skorzystać z pomocy adwokata.
 

Czym jest zatrzymanie w postępowaniu karnym?

Zatrzymanie to czasowe pozbawienie wolności, które może być zastosowane przez organy ścigania. Organem uprawnionym do dokonania zatrzymania jest Policja oraz organy, którym przysługują uprawnienia Policji w zakresie dochodzenia, czyli np. ABW, Straż Graniczna, CBA, Żandarmeria Wojskowa, Służba Celna oraz inne organy wymienione w przepisach szczególnych.
 

Zatrzymanie policyjne

Policja ma prawo zatrzymać osobę podejrzaną, jeżeli:

istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła przestępstwo,

zachodzi obawa ucieczki lub ukrycia się tej osoby albo zatarcia śladów przestępstwa,

nie można ustalić jej tożsamości,

istnieją przesłanki przeprowadzenia przeciwko tej osobie postępowania w trybie przyspieszonym.

istnieje uzasadnione przypuszczenie, że popełniła ona przestępstwo z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej, a zachodzi obawa, że ponownie popełni przestępstwo z użyciem przemocy wobec tej osoby, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.

 
Policja ma natomiast obowiązek zatrzymać osobę podejrzaną, jeśli przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby wspólnie zamieszkującej zostało popełnione przy użyciu broni palnej, noża lub innego niebezpiecznego przedmiotu, a zachodzi obawa, że ponownie popełni ona przestępstwo z użyciem przemocy wobec osoby wspólnie zamieszkującej, zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa grozi.
 

Zatrzymanie prokuratorskie

Prokurator może zarządzić zatrzymanie i przymusowe doprowadzenie osoby podejrzanej albo podejrzanego, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że:

nie stawią się na wezwanie w celu przeprowadzenia z ich udziałem czynności w postaci przedstawienia, zmiany lub rozszerzenia zarzutów, albo badań lub innych czynności,

mogą w inny bezprawny sposób utrudniać postępowanie,

zachodzi potrzeba niezwłocznego zastosowania środka zapobiegawczego.

 
Zatrzymanie prokuratorskie następuje zazwyczaj, gdy podejrzany nie stawia się na wezwanie prokuratora w celu przesłuchania i przedstawienia zarzutów lub gdy prokurator przewiduje konieczność zastosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania. Decyzję prokuratora o zatrzymaniu wykonuje Policja lub inny odpowiedni organ.
 

Postępowanie z zatrzymanym

Zatrzymanego należy natychmiast poinformować o przyczynach zatrzymania i o przysługujących mu prawach. Z udziałem zatrzymanego przeprowadza się następujące czynności:

przedstawia się zarzuty osobie zatrzymanej,

przesłuchuje się ją,

poddaje oględzinom zewnętrznym ciała oraz innym badaniom niepołączonym z naruszeniem integralności ciała; wolno także w szczególności od oskarżonego pobrać odciski, fotografować go oraz okazać w celach rozpoznawczych innym osobom,

w razie konieczności przeprowadza się z udziałem zatrzymanego badania np. psychologiczne i psychiatryczne, pobranie krwi, włosów lub wydzielin organizmu, pobiera się wymaz ze śluzówki policzków, jeżeli jest to nieodzowne i nie zachodzi obawa, że zagrażałoby to zdrowiu podejrzanego lub innych osób.

 

Jakie prawa przysługują zatrzymanemu?

Osoba zatrzymana ma prawo do:

informacji o przyczynie zatrzymania i do bycia wysłuchanym,

złożenia lub odmowy złożenia oświadczenia w swojej sprawie,

niezwłocznego kontaktu z adwokatem lub radcą prawnym i bezpośredniej z nimi rozmowy,

zawiadomienia osoby najbliższej lub innej wskazanej osoby, jak również pracodawcy, szkoły, uczelni, dowódcy oraz osoby zarządzającej przedsiębiorstwem zatrzymanego albo przedsiębiorstwem, za które jest on odpowiedzialny, o zatrzymaniu,

korzystania z bezpłatnej pomocy tłumacza, jeżeli nie włada wystarczająco językiem polskim,

dostępu do pierwszej pomocy medycznej,

otrzymania odpisu protokołu zatrzymania,

wniesienia do sądu zażalenia na zatrzymanie w terminie 7 dni od dnia zatrzymania.

 
Zatrzymanego należy natychmiast zwolnić, gdy ustały przyczyny zatrzymania albo jeżeli po upływie 48 godzin od chwili zatrzymania, zatrzymany nie zostanie przekazany do dyspozycji sądu wraz z wnioskiem o zastosowanie tymczasowego aresztowania.

Zatrzymanego należy zwolnić, jeżeli w ciągu 24 godzin od przekazania go do dyspozycji sądu nie doręczono mu postanowienia o zastosowaniu wobec niego tymczasowego aresztowania.

Z czynności zatrzymania sporządza się protokół, w którym należy podać imię, nazwisko i funkcję dokonującego tej czynności, imię i nazwisko osoby zatrzymanej, a w razie niemożności ustalenia tożsamości – jej rysopis oraz dzień, godzinę, miejsce i przyczynę zatrzymania z podaniem, o jakie przestępstwo się ją podejrzewa. Należy także wciągnąć do protokołu złożone przez zatrzymanego oświadczenia oraz zaznaczyć udzielenie mu informacji o przysługujących prawach.

Ponowne zatrzymanie osoby podejrzanej na podstawie tych samych faktów i dowodów jest niedopuszczalne.
 

Co zrobić, gdy dojdzie do zatrzymania?

Po otrzymaniu informacji o zatrzymaniu zaleca się niezwłoczny kontakt z adwokatem.

Jeśli jesteś obecny przy zatrzymaniu lub otrzymałeś informację o zatrzymaniu bliskiej Ci osoby, warto podjąć próbę ustalenia kluczowych informacji. Zaleca się w szczególności ustalenie, która jednostka Policji realizuje czynności zatrzymania. Jeśli to możliwe, uzyskaj imię i nazwisko osoby prowadzącej sprawę lub sygnaturę akt sprawy. Posiadanie tych informacji może przyspieszyć udzielenie pomocy prawnej zatrzymanemu.

Jeśli jednak nie posiadasz takich informacji, warto jak najszybciej skorzystać z pomocy adwokata. Pierwszym krokiem adwokata jest uzyskanie upoważnienia do obrony od rodziny lub innej osoby bliskiej zatrzymanego. Dzięki temu adwokat będzie mógł skontaktować się z jednostką, która dokonała zatrzymania, aby uzyskać informacje dotyczące podstaw zatrzymania oraz terminu planowanych czynności z zatrzymanym. W ten sposób adwokat będzie mógł podjąć obronę i reprezentować interesy zatrzymanego podczas wykonywanych z nim czynności procesowych.

Warto pamiętać, że pierwsza relacja zatrzymanego (podejrzanego) przedstawiona przed organami ścigania jest często kluczowa dla dalszego przebiegu postępowania. Jeśli osoba zatrzymana nie wie, jak postępować, zaleca się skorzystanie z prawa do odmowy składania wyjaśnień.

Zatrzymanie to sytuacja wymagająca szybkiego działania dla ochrony praw zatrzymanego. Jeśli ktoś z Twoich bliskich został zatrzymany, nie zwlekaj – skontaktuj się z Kancelarią.