Zniesławienie to przestępstwo polegające na pomówieniu innego podmiotu (innej osoby, grupy osób, instytucji, osoby prawnej) o takie postępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć go w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności (art. 212 § 1 kk).

Skutki zniesławienia mogą być bardzo poważne. Pomówienie może wpłynąć na życie zawodowe lub prywatne osoby pokrzywdzonej. W przypadku przedsiębiorców, fałszywe informacje mogą prowadzić do utraty klientów, zleceń, a nawet całkowitego załamania działalności.
 

Warunki odpowiedzialności karnej

Dla bytu przestępstwa zniesławienia, informacja zawierająca treść zniesławiającą nie może być znana tylko pokrzywdzonemu (osobie pomówionej), ale musi być znana także innym osobom. Sprawca zniesławienia musi zatem zakomunikować przynajmniej jednej osobie, bądź w obecności przynajmniej jednej osoby wiadomości o postępowaniu lub właściwościach innej osoby, mogących poniżyć ją w opinii publicznej lub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodu lub rodzaju działalności. Innymi słowy, pomówienie musi być przekazane innej (przynajmniej jednej) osobie niż osoba pomawiana, a nie zachodzi przestępstwo, gdy sprawca wypowiada pomawiającą treść tylko w obecności osoby, której dotyczy pomówienie.

Zniesławienie może być popełnione za pomocą środków masowego przekazu (kwalifikowany typ przestępstwa) – w takim przypadku Kodeks karny przewiduje surowszą karę.

Zniesławienie jest przestępstwem formalnym, dla którego dokonania nie jest wymagany skutek w postaci rzeczywistego poniżenia lub utraty zaufania przez pokrzywdzonego. Przestępstwo zniesławienia może być dokonane za pomocą m.in. mowy, pisma, innego nośnika informacji (np. wizerunku, karykatury lub utworu artystycznego), jak również za pomocą wszelkich technicznych środków przekazu informacji (np. SMS lub w Internecie).
 

Zniesławienie a dozwolona krytyka

Z przestępstwem zniesławienia wiąże się zagadnienie tzw. dozwolonej krytyki, która stanowi okoliczność zwalniającą sprawcę z ponoszenia odpowiedzialności karnej, co oznacza, że sprawca w ogóle nie popełnia przestępstwa. Pamiętać należy, że pod ochroną prawa, oprócz ochrony dobrego imienia, znajdują się też inne ważne prawa, takie jak prawo do swobody wypowiedzi, czy prawo do krytyki. Ochrona wolności wypowiedzi nie oznacza jednak, że każda wypowiedź może pozostać bezkarna. Krytyka staje się zniesławieniem, gdy wykracza poza granice dozwolonej opinii.

Po pierwsze, przestępstwo zniesławienia w typie podstawowym nie zostanie popełnione, gdy sprawca działa niepublicznie, tj. pomówienie nie trafiło do wiadomości szerszego kręgu osób lub nie było uczynione w miejscu publicznym dostępnym dla nieokreślonej grupy ludzi. Ponadto uczyniony zarzut musi mieć charakter prawdziwy, tj. zgodny z obiektywną rzeczywistością i z zaistniałymi w niej faktami. Wolno zatem stawiać zarzuty innym podmiotom, pod warunkiem że czyni się to niepublicznie, a zarzuty są prawdziwe. (art. 213 § 1 kk).

Po drugie, przestępstwo zniesławienia w typie podstawowym, jak i kwalifikowanym (za pomocą środków masowego komunikowania) nie popełnia ten, kto publicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut dotyczący postępowania osoby pełniącej funkcję publiczną lub służący obronie społecznie uzasadnionego interesu. (art. 213 § 2 kk).

I po trzecie, jeżeli zarzut dotyczy życia prywatnego lub rodzinnego, dowód prawdy może być przeprowadzony tylko wtedy, gdy zarzut ma zapobiec niebezpieczeństwu dla życia lub zdrowia człowieka albo demoralizacji małoletniego. Zastrzeżenie to skutecznie uniemożliwia publiczne rozpowszechnianie wszelkich informacji, nawet jeśli są one prawdziwe, w sytuacji gdy dotyczą życia prywatnego lub rodzinnego osoby publicznej bądź innej osoby, a motywem działania sprawcy jest obrona społecznie uzasadnionego interesu. W efekcie, sfera życia prywatnego i rodzinnego została praktycznie wyłączona spod publicznej krytyki. Wyjątek stanowią sytuacje, w których ujawnienie faktów jest konieczne, aby zapobiec zagrożeniu życia lub zdrowia człowieka bądź demoralizacji małoletniego.

Pamiętać należy, że każdy przypadek krytyki powinien być analizowany indywidualnie, biorąc pod uwagę formę zarówno formę, treść, jak i cel wypowiedzi.
 

Zniesławienie w Internecie

W dzisiejszych czasach Internet jest miejscem, w którym każdy może swobodnie wyrażać swoje opinie. Niestety, zdarza się, że wolność słowa jest nadużywana, a niektóre wypowiedzi mogą godzić w dobre imię innych osób. W Internecie może to obejmować komentarze w portalach społecznościowych, opinie w wyszukiwarkach, blogach, czy innych stronach internetowych. Fałszywe informacje mogą szybko rozprzestrzeniać się w sieci, powodując nieodwracalne szkody. W takim przypadku szczególnie ważne jest jak najszybsze zabezpieczenie dowodów i podjęcie działań prawnych w celu usunięcia treści i ochrony reputacji.

Jeśli padłeś ofiarą pomówienia w Internecie, warto wiedzieć, jakie kroki możesz podjąć, by skutecznie się bronić. Sprawy o zniesławienia w Internecie mogą być skomplikowane, zwłaszcza jeśli sprawca działa anonimowo lub gdy trzeba ocenić granice między krytyką, a pomówieniem.
 

Jak udowodnić zniesławienie?

W pierwszej kolejności należy zadbać o zabezpieczenie treści zniesławiających. W przypadku formy elektronicznej, powinny zostać wykonane zrzuty ekranu (tzw. screenshoty) komentarzy, wpisów lub wiadomości. Ważne jest, aby dowody zawierały datę i źródło publikacji. Wskazane jest także sporządzenie notarialnego poświadczenia tego rodzaju dowodów (protokół notarialny), co zwiększa ich wiarygodność.

W sytuacji zniesławienia ustnego powinny zostać ustalone takie informacje, jak miejsce, data oraz treść wypowiedzi, a także dane świadków. Zeznania osób, które słyszały pomówienia mogą stanowić kluczowy dowód w sprawie.

Ponadto zniesławienie powinno zostać zgłoszone na platformie, na której doszło do zdarzenia. Większość portali społecznościowych, takich jak Facebook, czy Instagram, umożliwia zgłaszanie treści naruszających dobre imię. Administracja serwisu zobowiązana jest do rozpatrzenia zgłoszenia i usunięcia treści łamiących regulamin platformy.
 

Gdzie zgłosić zniesławienie?

Zniesławienie jest przestępstwem ściganym z oskarżenia prywatnego, a zatem zależy wyłącznie od woli pokrzywdzonego, co oznacza, że pokrzywdzony samodzielnie sporządza prywatny akt oskarżenia i popiera go przed sądem. Oskarżenie prywatne to rodzaj postępowania karnego, w którym to sam pokrzywdzony, a nie prokurator, pełni rolę oskarżyciela.

Warto wspomnieć, że przestępstwo zniesławienia można zgłosić również w jednostce Policji. Policja ma wówczas obowiązek przyjąć skargę pokrzywdzonego, zabezpieczyć dowody i jeśli to konieczne, przekazać sprawę do sądu.

Pamiętaj, że oprócz działań na gruncie prawa karnego, możesz wystąpić z pozwem cywilnym o ochronę dóbr osobistych. Masz prawo domagać się od osoby, która dopuściła się naruszenia, aby dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i formie. Uprawnione jest również żądanie zadośćuczynienia pieniężnego albo zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny.
 

Co grozi za zniesławienie?

Przestępstwo zniesławienia w typie podstawowym (art. 212 § 1 kk) jest zagrożone karą grzywny lub karą ograniczenia wolności, natomiast w typie kwalifikowanym, jeśli zniesławienia dokonano za pomocą środków masowego komunikowania, takich jak Internet (art. 212 § 2 kk), jest zagrożone karą grzywny, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności do roku.

Ponadto w razie skazania za którykolwiek typ przestępstwa zniesławienia sąd może orzec nawiązkę na rzecz pokrzywdzonego, Polskiego Czerwonego Krzyża albo na inny cel społeczny wskazany przez pokrzywdzonego. Wysokość nawiązki może wynieść maksymalnie 100.000 złotych. Na wniosek pokrzywdzonego sąd orzeka także środek karny podania wyroku do publicznej wiadomości. Jeżeli zniesławienie nastąpiło w opublikowanym materiale prasowym, sąd może także orzec przepadek tego materiału.
 

Uwaga na przedawnienie karalności zniesławienia

W przypadku przestępstwa zniesławienia okres przedawnienia karalności jest dość krótki. Ze względu na prywatnoskargowy tryb ścigania przedawnienie karalności następuje z upływem roku od czasu, w którym pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, jednakże nie później niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia. W razie wszczęcia w tym okresie postępowania przeciwko osobie przedawnienie karalności przestępstwa zniesławienia następuje z upływem 5 lat od zakończenia tego okresu.
 

Pomoc prawna w sprawach o zniesławienie

Sprawy o zniesławienie mogą być skomplikowane, zwłaszcza, gdy trzeba ocenić granice między dozwoloną krytyką, a pomówieniem. Kancelaria oferuje kompleksową pomoc prawną w tego typu sprawach – od analizy sytuacji i zabezpieczenia dowodów, przez sporządzenie odpowiednich pism procesowych, aż po reprezentację w sądzie. Skorzystanie z profesjonalnej pomocy daje pewność, że Twoje prawa i dobre imię będą skutecznie chronione. Jeśli padłeś ofiarą zniesławienia lub chcesz bronić się przed zarzutami, skontaktuj się z Kancelarią.